ฮกลกซิ่ว

        เทพเจ้าสามองค์คือ ฮก ลก ซิ่ว ที่มักเห็นทั่วไปตามร้านค้าหรือบ้านเรือน เพื่อบูชาขอพรให้กิจการร้านค้าเจริญรุ่งเรือง ให้มีตำแหน่งทางหน้าที่การงานสูงยิ่งขึ้น ให้มีอายุยืน ความเป็นมาของเทพเจ้าทั้งสามองค์แตกต่างกันไปตามลัทธิความเชื่อและกาลเวลา บางตำนานเอาชื่อฮกกับลกสลับกันก็มี  แต่สรุปได้ดังนี้ 

        ฮก หรือ ฟุ หรือ ฝูซิง  ฮกซิ่ว 福星  เป็นรูปขุนนางชั้นสูงแต่งกายเต็มยศตามบรรดาศักดิ์ คือ มีหมวกมีปีกทั้งสองข้าง เสื้อคลุม เข็มขัดหัวหยก รองเท้า และมือถือยู่อี่ รูปเห็ดหลินจือ หรือ ทองคำ  บางรูปอาจจะอุ้มเด็กอีกมือหนึ่ง  เป็นรูปที่วางอยู่ตรงกลาง  ดวงตามองตรง ดังนั้นเมื่อวางบนที่สูงดวงตาจะไม่มองลงต่ำ  หนวดและเคราสีดำยาว

         ดาวฝู เป็นดวงดาวที่ชาวจีนโบราณถือว่าเป็นผู้รับผิดชอบด้านเกษตรกรรม ปัจจุบันรูปเทพเจ้าฝู เป็นรูปขุนนางระดับ สูง เมื่อได้พิจารณาจากรูปเทพเจ้า ๒๘ องค์ ในสมัยราชวงศ์ถังพ.ศ. ๑๑๖๑ - ๑๔๕๐ จะสังเกตว่าพระพักตร์เป็นรูปหน้าเสือโคร่ง ดวงตาเป็นเสือดำ นั่งบนหมูป่าตัวใหญ่ มีตำแหน่งเป็นหัวหน้าเทวดา ในสมัยราชวงศ์ถังเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า เอี๋ยงเฉิง เป็นข้าหลวงเมืองต้าโจว มณฑลหูหนาน ภาคกลางของจีน ฮ่องเต้แห่งราชวงศ์ถังองค์หนึ่งทรงโปรดคนแคระจากเมืองต้าโจว แต่พวกเขาเหล่านั้นเมื่อมาอยู่เมืองหลวงไม่สบายใจ เอี๋ยงเฉิงจึงกราบทูลถึงเรื่องนี้ พระองค์จึงให้งด เอี๋ยงเฉิงได้ชื่อว่าเป็นเซียนองค์หนึ่ง ในฐานะเป็นผู้นำความสุขมาสู่ราษฎร และเทพเจ้าแห่งความโชคดี

        ลก หรือ ลุก หรือ ลู่  หรือ ลู่ซิง 禄星    เป็นรูปคนแต่งกายชุดพลเรือน  มือข้างหนึ่งถือม้วนกระดาษ คือ โฉนดที่ดิน บางครั้งจะเห็นอุ้มเด็กผู้ชายซึ่งแสดงถึงความมั่งคั่งโชคดี แต่งกายภูมิฐานเป็นเศรษฐีที่ดินหรือพ่อค้า  ดวงตามองตรง  ดังนั้นเมื่อวางบนที่สูงดวงตาจึงไม่ได้มองต่ำ  หนวดและเคราสีดำยาว  เป็นรูปที่วางอยู่ข้างด้านซ้ายเมื่อเราหันหน้าเข้าหารูปทั้งสามองค์

        ดาวลู่ หรือลู่ซิง เป็นดาวดวงแรกในกลุ่มดาวหมีใหญ่ ในสมัยโบราณชาวจีนถือว่าเป็นผู้ที่มีสติปัญญาเฉียวฉลาดหรือเป็นปราชญ์ เป็นขุนนางฝ่ายพลเรือนหรือกระทรวงมหาดไทย ในสมัยราชวงศ์ซ่ง พ.ศ. ๑๕๐๓ - ๑๘๒๒ อีกนามหนึ่งได้ชื่อว่าเป็นดาวแห่งนักการศึกษาหรือดาวนักปราชญ์ ในกลุ่มสามัญชนโดยทั่วไป โดยเฉพาะพวกนักศึกษา ที่เตรียมตัวเข้าสอบไล่ในระดับต่างๆทั้งในระดับอำเภอ มณฑลหรือเมืองหลวง เพื่อสอบแข่งขันเข้ารับราชการเป็นขุนนางระดับต่างๆ จึงพากันสักการะดาวลู่เพื่อจะได้บันดาลให้พวกเขาสอบไล่ได้เป็นขุนนาง ในสมัยก่อนราชวงศ์สุย พ.ศ. ๑๑๒๔ - ๑๑๖๑ ได้มีการจัดระบบการสอบไล่ระดับต่างๆ ซึ่งแต่เดิมพวกสามัญชนยากที่จะสอบไล่เข้าไปเป็นขุนนาง อีกประการหนึ่งตำแหน่งขุนนางระดับสูงมีจำนวนจำกัด และข้อสอบก็แสนยาก พวกเขาจึงต้องขอพรจากดาวลู่ให้โชคดีในการสอบ ในสมัยราชวงศ์หมิง พ.ศ. ๑๙๑๑ - ๒๑๘๗ ดาวลู่เป็นเทพเจ้าที่ช่วยให้คู่สามีภรรยาที่ไม่มีบุตรสามารถขอบุตรจากองค์ ท่านได้

        ซิ่ว หรือ เซิ่ว  หรือ เซิ่วซิง 寿星    เป็นรูปคนแก่หง่อมหน้าผากโหนก ศีรษะโต ผมศีรษะ คิ้ว หนวดและเคราสีขาวโพลน  เครายาว  มือหนึ่งถือผลลูกท้อวิเศษที่จะผลิดอกออกผลทุกสามพันปี และกว่าจะสุกต้องรอ อีกสามพันปี เป็นผลไม้วิเศษที่พระนางอนิ่ววาซื่อ พระราชินีแห่งสวรรค์ทรงโปรดปรานมาก การได้กินลูกท้อวิเศษจึงทำให้เป็นอมตะ หรือเป็นเซียน อีกมือหนึ่งถือไม้เท้ากายสิทธิ์ที่ทำด้วยกิ่งต้นท้อวิเศษ  ดวงตามองลงต่ำ สายตาที่อ่อนโยนมีความเมตตากรุณาสูง

          จากตำนานกล่าวว่า เทพดาวเซิ่ว ก่อนที่จะถือกำเนิด ต้องอยู่ในครรภ์ถึง ๙ ปี ดังนั้นเมื่อคลอดออกมา ศีรษะจึงโตกว่าคนทั่วไป ก่อนที่มารดาจะคลอดในคืนนั้น มารดามองขึ้นไปบนท้องฟ้าเห็นดาวประจำแห่งขั้วโลกใต้ ซึ่งเป็นดาวกำหนดวันตายของคน ดังนั้นดาวเซิ่วจึงเรียกอีกนามหนึ่งว่า เทพเจ้าแห่งดาวขั้วโลกใต้ เรามักเห็นเทพดาวเซิ่วกับสัตว์บางชนิด เช่น นกกระเรียน ค้างคาว กวาง อยู่ใกล้องค์ท่าน

         เทพเจ้าทั้งสามองค์มีความเชื่อกัน  ดังต่อไปนี้                                  

  ฮก   เป็นเทพเจ้าแห่งบุญและวาสนา  ความเป็นใหญ่  ได้ตำแหน่งสูง  ยศถาบรรดาศักดิ์  หน้าที่การงานในระดับตำแหน่งสูง  ความมีอำนาจ มีบารมี  มีพระเดชพระคุณ  กล่าวกันว่าผู้ใดต้องการให้พระองค์สงเคราะห์ช่วยเหลือให้ได้ตำแหน่งที่พึง ประสงค์  ก็ให้ขอพรจากท่าน  โดยเฉพาะช่วงวันที่ ๒๐ ค่ำเดือน ๗  ตามจันทรคติจีน

ลก   เป็นเทพเจ้าแห่งความบริบูรณ์ด้วยโภคทรัพย์  มีสุขภาพที่แข็งแรง  มีความหวังทั้งในปัจจุบันและในอนาคต   มีบริวารผู้คน ภรรยา บุตรและญาติมิตรมาก   เป็นเทพเจ้าแห่งความสุขทางโลก  ความร่ำรวยด้วยทรัพย์และเป็นเทพเจ้าแห่งโชคดี   จึงเป็นสัญลักษณ์แห่งโอกาสที่จะเกิดโชคลาภขึ้น  มากกว่าเก่าและดีกว่าเก่า  และจะได้รับโชคลาภเหล่านั้นด้วย

ซิ่ว    เป็นเทพเจ้าแห่งความมีอายุยืนนาน  ด้วยไม่มีโรคภัยไข้เจ็บมาเบียดเบียน  มีสุขภาพแข็งแรงดีทั้งกายและใจ  จิตใจเบิกบานแจ่มใส  มีความเมตตากรุณา  เป็นสัญลักษณ์แห่งการแต่งงานมีครอบครัวในเดือนที่ต้นท้อกำลังผลิดอกออกช่อ  แสดงให้เห็นถึงการแต่งงานที่อยู่คู่กันจนแก่เฒ่า

 เครื่องหมายสัญลักษณ์ของฮกลกซิ่วนอกจากจะเป็นรูปปั้นเครื่องเคลือบและรูปวาด ทั้งสามองค์แล้ว  ยังมีสิ่งของอื่นที่ใช้แทน ฮกลกซิ่ว  อีกด้วย  สิ่งดังกล่าวมักปรากฏตามอาคารบ้านเรือน วัด ศาลเจ้า พระราชวัง ฯลฯ

 ฮก    ใช้แทนด้วยรูปค้างคาว  มังกร  กิเลน  เหยี่ยว  ดวงอาทิตย์  ดอกพุดตาน  นกยูง  หงส์  ฯลฯ

ลก    ใช้แทนด้วยรูปกวางดาว  ดวงจันทร์ ดอกเบญจมาศ  ฯลฯ

ซิ่ว   ใช้แทนด้วยรูปนกกระเรียน  กา  กระต่าย  ต้นสน  ผลทับทิม  เห็ดหลินจือ  ผลท้อ  ฯลฯ

        ส่วนความเป็นมาของฮกลกซิ่วนั้น  ได้มีการขุดค้นทางโบราณคดีสมัยราชวงศ์ฮั่น  ซึ่งอยู่ระหว่างพ.ศ.  ๓๔๑ – ๗๖๓  สุสานกษัตริย์ที่หลุมพระศพเมืองจางชา  มณฑลเหอหนาน  ปรากฏว่ามีรูป ดวงอาทิตย์  ดวงจันทร์  กระต่าย   และรูปสัตว์ต่างๆอีกเป็นจำนวนมาก   ในสมัยจี๋นซีฮ่องเต้  ( อิ๋งเจิ้ง ) พ.ศ.  ๓๒๒ - ๓๓๖ แห่งราชวงศ์ฉิน  เมืองหลวงตั้งอยู่ที่เสียนหยาง ( ซีอาน )   พระองค์โปรดฯให้ประกอบพิธีบวงสรวงเทพเจ้าเซิ่ว  เพื่อทรงต้องการให้พระองค์ทรงมีอายุยืน  นอกเหนือจากการที่พระองค์ทรงแสวงหายาอายุวัฒนะมาเสวย  แต่เทพเจ้าอีกสององค์มิได้กล่าวถึง

         จนถึงช่วงสมัยราชวงศ์หมิง  ระหว่าง พ.ศ.  ๑๙๑๑ – ๒๑๘๗  เมืองหลวงตั้งอยู่ที่นานกิง  แล้วย้ายไปปักกิ่ง   มีผู้คนนับถือเทพเจ้าดาวสามองค์กันมาก   ในช่วงนั้นเจ้าลัทธิเต๋าก็ยังมิได้กำหนดให้สามเทพนี้เป็นเทพเจ้าของลัทธิตน  ชาวจีนได้ให้ความเคารพด้วยเชื่อว่า  ในวันตรุษจีนขึ้นปีใหม่  เทพเจ้าทั้งสามองค์ได้เสด็จจากสวรรค์ลงมายังโลกมนุษย์  เพื่อให้พรแก่มนุษย์ให้พบแต่สิ่งที่เป็นโชคดี คือ ความมั่งคั่งร่ำรวย  คือ ลก  ให้มีสุขภาพแข็งแรง มียศฐาบรรดาศักดิ์   คือ  ฮก  และให้มีอายุมั่นขวัญยืน  คือ ซิ่ว  ความเชื่อเหล่านี้ได้เริ่มจากในพระราชสำนักก่อนดังได้กล่าวแล้ว  คือเมื่อได้บูชาเทพเจ้าทั้งสามแล้วจะทำให้ประสบแต่ลาภยศ ร่ำรวย อายุยืนนาน  ต่อมาพวกขุนนาง พ่อค้าคหบดีตลอดจนชาวบ้านทั่วไปต่างก็ให้ความเคารพนับถือ  ซึ่งมิได้เกี่ยวกับลัทธิเต๋าแต่ประการใด  ต่อมาทางเจ้าลัทธิเต๋าจึงได้นำเทพเจ้าทั้งสามไปเป็นส่วนหนึ่งของลัทธิ

         การบูชา  ฮก ลก ซิ่ว  ท่านว่า  ให้วางไว้ให้สูงอยู่เหนือโต๊ะ  และมองเห็นได้ชัดเจนเมื่อเดินเข้าบ้าน  ให้วางตามลำดับคือ  องค์กลางเป็น  ฮก  รูปขุนนางชั้นสูง เมื่อหันหน้าเข้าบ้าน  องค์ซ้ายมือเป็น ลก  รูปคหบดี  และข้างขวามือเป็น  ซิ่ว  รูปชายชรา หรือจะวางอีกแบบคือองค์กลางเป็นเทพฮก องค์ซ้ายมือขององค์กลางเป็นลก และองค์ขวามือเป็นซิ่วก็ได้ การวางองค์ที่เป็นประธานหรือองค์กลาง เจ้าบ้านมักเลือกวางองค์ที่มีความเกี่ยวเนื่องกับหน้าที่การงานของตน เช่น เป็นข้าราชการ ทหารตำรวจ มักวางองค์ที่ใส่ชุดขุนนางไว้กลางคือเทพฮก ส่วนผู้ที่เป็นพ่อค้า นักธุรกิจ เจ้าของโรงงาน กิจการร้านค้ามักวางองค์ ลก ไว้กลาง ทั้งนี้เพื่อเป็นสิริมงคลและเสริมดวงของตน การวางรูปลกฮกซิ่ว ห้ามนำไปวางไว้ในห้องนอน 

        การเชิญมาบูชาควรดูสภาพห้อง หน้าพระ หิ้ง โต๊ะ หรือตู้โชว์  ตามความเหมาะสม  ถ้าเห็นชุดไหนแล้วชอบอยากได้มาบูชา จงเชิญชุดนั้นมาบูชาเถิด ก็จะได้ลาภได้โชคมั่งมีศรีสุขและหน้าที่การงานเจริญ รุ่งเรือง

:   สมบูรณ์ แก่นตะเคียน    ๒๒  กุมภาพันธ์   ๒๕๕๐

:  revised ed.  24  March 2014

: rev. ed. 25 January 2015

 ***